Tagi: Mikrobiota jelitowa

Spis treści

1. Wprowadzenie
2. Czym jest mikrobiota jelitowa?
3. Czynniki kształtujące mikrobiotę
4. Rola mikrobioty w zdrowiu i chorobie
5. Mikrobiota a choroby metaboliczne i otyłość
6. Zaburzenia psychiczne i neurodegeneracyjne – możliwy wpływ mikroflory
7. Poprawa składu mikrobioty – praktyczne zalecenia
8. Podsumowanie
9. Źródła

Mikrobiota Jelitowa

Większość z nas, nie ma świadomości jak ważna jest rola mikrobioty jelitowej w naszym organiźmie.

Ludzki przewód pokarmowy to nie tylko miejsce, w którym zachodzi trawienie i wchłanianie składników odżywczych, ale przede wszystkim ogromny ekosystem zamieszkały przez biliony mikroorganizmów. Zestaw tych mikroorganizmów, zwany mikrobiotą, odgrywa fundamentalną rolę w utrzymaniu zdrowia całego organizmu.

Z najnowszych badań wynika, że równowaga mikrobioty wpływa na metabolizm, odporność i nawet na samopoczucie psychiczne. Zaburzenia w składzie flory jelitowej powiązane są z rozwojem wielu chorób, takich jak otyłość, cukrzyca typu 2 czy zespół jelita drażliwego (IBS).

W poniższym artykule przyjrzymy się bliżej pojęciu mikrobioty jelitowej, czynnikom, które ją kształtują, a także przeglądowi najnowszych doniesień naukowych opisujących związek między mikroflorą jelitową a powstawaniem chorób metabolicznych, zaburzeń neurologicznych i zaburzeń nastroju. Przedstawimy również praktyczne wskazówki, jak dbać o zdrową mikrobiotę.

2. Czym jest mikrobiota jelitowa?

Mikrobiota jelitowa (określana też często mianem „flory jelitowej”) to społeczność mikroorganizmów zamieszkujących ludzkie jelita. W jej skład wchodzą przede wszystkim bakterie, ale także wirusy, grzyby i archeony. Szacuje się, że łączna liczba komórek mikrobioty w naszym organizmie może być zbliżona do liczby komórek ludzkich, choć najnowsze analizy sugerują, że jest ich nieco mniej niż jeszcze kilka lat temu przypuszczano.

Kluczowym aspektem mikrobioty jest jej różnorodność, ponieważ im bardziej zróżnicowana mikroflora, tym lepiej dla zdrowia gospodarza – pod warunkiem że wśród nich nie ma bakterii chorobotwórczych. Różne szczepy bakterii pełnią różne funkcje – niektóre odpowiadają za produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA) wspierających zdrową barierę jelitową, inne syntetyzują witaminy (np. witaminę K), a jeszcze inne modulują układ odpornościowy.

Naukowcy odkryli ponadto, że skład mikrobioty jest unikatowy dla każdego człowieka – jak swoisty „odcisk palca” – choć pewne grupy bakterii są u większości osób podobne (np. bakterie z rodzajów Bacteroides, Prevotella, Ruminococcus), stosunek ich ilości oraz indywidualne inne szczepy są już różne.

3. Czynniki kształtujące mikrobiotę

a) Sposób porodu
Sposób przyjścia na świat wpływa na to, jakie mikroorganizmy najpierw skolonizują jelita noworodka. Dzieci urodzone siłami natury przejmują głównie mikrobiotę kanału rodnego matki, natomiast dzieci urodzone przez cesarskie cięcie – w dużej mierze mikroflorę skóry.

b) Karmienie piersią vs. mleko modyfikowane
Mleko matki zawiera oligosacharydy (tzw. HMO – human milk oligosaccharides), które promują wzrost korzystnych bakterii rodzaju Bifidobacterium.

c) Dieta w ciągu życia
Zrównoważona, bogata w błonnik dieta sprzyja rozwojowi pożytecznych szczepów, natomiast nadmiar przetworzonej żywności, cukrów prostych i tłuszczów trans może wpływać negatywnie na różnorodność mikrobioty i promować wzrost bakterii prozapalnych.

d) Stosowanie antybiotyków i leków
Antybiotyki, zwłaszcza przyjmowane wielokrotnie, potrafią trwale zmienić skład mikroflory jelitowej. Również długotrwałe stosowanie inhibitorów pompy protonowej (IPP) czy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) może zaburzać mikrobiotę.

e) Stres i styl życia
Przewlekły stres, brak snu, niska aktywność fizyczna – wszystkie te czynniki korelują z niekorzystnymi zmianami w mikroflorze jelitowej.

4. Rola mikrobioty w zdrowiu i chorobie

Mikrobiota odgrywa kluczową rolę w:

1. Trawieniu – bakterie jelitowe rozkładają składniki pokarmowe, których ludzki organizm nie jest w stanie sam strawić, np. włókna roślinne (błonnik).
2. Syntetyzowaniu witamin – część bakterii jelitowych jest w stanie syntetyzować witaminę K i niektóre witaminy z grupy B.
3. Ochronie przed patogenami – „dobre” bakterie konkurują z drobnoustrojami chorobotwórczymi o przestrzeń i składniki odżywcze w jelitach.
4. Modulacji odporności – około 70% komórek układu odpornościowego znajduje się w przewodzie pokarmowym, a bezpośredni kontakt z bakteriami jelitowymi kształtuje odpowiedź immunologiczną.
5. Produkcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA) – m.in. kwas masłowy (butyran), propionowy i octowy. SCFA są źródłem energii dla komórek jelit, wpływają na szczelność bariery jelitowej, a także modulują pracę układu odpornościowego i metabolicznego.

Zaburzenia w składzie mikrobioty (tzw. dysbioza) mogą prowadzić do:

• Zwiększonej przepuszczalności bariery jelitowej (tzw. „leaky gut”), co ułatwia przechodzenie patogenów i toksyn do krwiobiegu.
• Skłonności do przewlekłych stanów zapalnych.
• Zaburzeń w metabolizmie węglowodanów i tłuszczów, co może promować rozwój otyłości i cukrzycy.
• Nasilenia objawów w chorobach autoimmunologicznych.

5. Mikrobiota a choroby metaboliczne i otyłość

Pierwsze sugestie o związku mikroflory jelitowej z otyłością pojawiły się już w latach 90. XX wieku, jednak przełomowe były badania Petera Turnbaugha i współpracowników z 2006 roku, które wykazały, że u osób otyłych występuje specyficzna kompozycja bakterii jelitowych, sprzyjająca większej efektywności „pozyskiwania” energii z pożywienia¹

Z czasem odkryto również, że zmiany w mikrobiocie mogą wpływać na:

• Regulację stężenia glukozy we krwi (insulinooporność).
• Poziom lipopolisacharydów (LPS), które wywołują stan zapalny i insulinooporność.
• Wydzielanie hormonów jelitowych (np. GLP-1) regulujących apetyt.

Badania nad pacjentami z cukrzycą typu 2, opublikowane w czasopiśmie Nature w 2010 roku, wykazały wyraźne różnice w profilu bakteryjnym między osobami zdrowymi i chorymi. Osoby z cukrzycą typu 2 charakteryzowały się mniejszym zróżnicowaniem bakterii i obecnością specyficznych szczepów kojarzonych ze stanem zapalnym ²

Wpływ diety
Niezwykle istotną rolę w kształtowaniu się mikrobioty jelitowej osób z chorobami metabolicznymi odgrywa dieta. Wysoka podaż tłuszczów nasyconych, cukrów prostych i niska zawartość błonnika powoduje w dłuższej perspektywie redukcję „dobrych” bakterii, a tym samym sprzyja rozwojowi dysbiozy i przewlekłego stanu zapalnego.³

6. Zaburzenia psychiczne i neurodegeneracyjne – możliwy wpływ mikroflory

W ostatnich latach coraz więcej mówi się o osi mózg–jelita (gut–brain axis), która wskazuje na powiązanie między funkcjonowaniem układu nerwowego a stanem jelit. Naukowcy odkryli, że bakterie jelitowe syntetyzują neuroprzekaźniki (m.in. serotoninę, GABA) oraz modulują pracę nerwu błędnego.⁴

• Depresja i lęk: Liczne badania wskazują, że u osób z zaburzeniami nastroju często obserwuje się dysbiozę, a probiotykoterapia (szczególnie szczepy Lactobacillus i Bifidobacterium) może poprawiać samopoczucie psychiczne.⁵
• Choroby neurodegeneracyjne: Wstępne badania sugerują, że zmiany w mikrobiocie mogą mieć związek z chorobą Parkinsona i Alzheimera, choć w tym obszarze potrzebne są kolejne, długoterminowe obserwacje.⁶

7. Poprawa składu mikrobioty – praktyczne zalecenia

a) Zwiększenie podaży błonnika
Produkty pełnoziarniste, warzywa, owoce i nasiona roślin strączkowych zawierają błonnik pokarmowy, który stymuluje wzrost korzystnych bakterii i sprzyja syntezie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych.

b) Spożywanie żywności fermentowanej
Jogurt naturalny, kefir, kiszonki (kapusta kiszona, ogórki kiszone), kombucha – wszystkie te produkty dostarczają żywych kultur bakterii i mogą wspomagać równowagę mikroflory.

c) Probiotyki i prebiotyki

• Probiotyki: suplementy zawierające szczepy Lactobacillus, Bifidobacterium czy Saccharomyces boulardii. Warto wybierać preparaty o udokumentowanej skuteczności.
• Prebiotyki: błonnik rozpuszczalny (inulina, fruktooligosacharydy) zawarty w cebuli, czosnku, cykorii czy bananach.

d) Unikanie nadmiernego stosowania antybiotyków
Jeżeli antybiotykoterapia jest niezbędna, warto wdrożyć po jej zakończeniu probiotyki lub produkty fermentowane, aby przyspieszyć odbudowę korzystnego mikrobiomu.

e) Ograniczenie stresu, dbanie o sen i aktywność fizyczną
Wszystkie te elementy stylu życia mogą wpływać na mikroflorę jelitową. Badania dowodzą, że regularna aktywność fizyczna zwiększa różnorodność bakteryjną.⁷

Podsumowując :

Mikrobiota jelitowa pełni kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy organizmu – wpływa na metabolizm, odporność oraz funkcje neurologiczne. Coraz liczniejsze badania potwierdzają, że dbanie o różnorodność bakterii jelitowych może stanowić ważny element profilaktyki i terapii wielu chorób cywilizacyjnych, takich jak otyłość, cukrzyca typu 2, zespół jelita drażliwego czy depresja.

W praktyce, aby poprawić stan mikroflory jelitowej, warto zadbać o dietę bogatą w błonnik i żywność fermentowaną, sięgać po sprawdzone probiotyki i prebiotyki, a także pamiętać o zdrowym stylu życia – regularnym ruchu, odpowiedniej ilości snu i ograniczaniu stresu.

Zaproszenie do współpracy – jak możemy pomóc?

Jeśli czujesz, że ciągłe wahania glikemii utrudniają Ci życie, masz dość zmęczenia, napadów głodu czy spadków energii – nie zostawaj z tym sam. Nasz Gabinet Dietetyczny „Sprawdzony Dietetyk” z Jastrzębia-Zdroju (tel. 508 483 304) to zespół specjalistów, którzy z pasją i zaangażowaniem pomagają opanować kulinarne i metaboliczne rozterki.

• Konsultacje stacjonarne: przyjdź do nas, zrobimy szczegółowy wywiad, przyjrzymy się Twojej historii żywieniowej, wynikom badań i wspólnie wypracujemy plan działania.
• Usługi online lub stacjonarnie: nieważne, gdzie mieszkasz – możemy pracować zdalnie, ustalając konsultacje przez wideorozmowę lub telefon, a plany dietetyczne otrzymaszw naszej aplikacji.
• Holistyczne podejście: nie tylko ograniczymy „złe” węglowodany, ale też sprawdzimy, czy w Twojej diecie nie brakuje błonnika, czy warto zadbać o suplementację, jak poprawić skład mikrobioty.

Zadzwoń lub napisz – sprawdzimy, co możemy dla Ciebie zrobić!

1. 1) Turnbaugh PJ, Ley RE, Mahowald MA, et al. An obesity-associated gut microbiome with increased capacity for energy harvest. Nature. 2006;444(7122):1027–1031
   ↩︎
2. 2) Qin J, Li R, Raes J, et al. A human gut microbial gene catalogue established by metagenomic sequencing. Nature. 2010;464(7285):59–65
   ↩︎
3. 3) De Filippo C, Cavalieri D, Di Paola M, et al. Impact of diet in shaping gut microbiota revealed by a comparative study in children from Europe and rural Africa. Proc Natl Acad Sci U S A. 2010;107(33):14691–14696 ↩︎
4. 4) Mayer EA. Gut feelings: the emerging biology of gut–brain communication. Nat Rev Neurosci. 2011;12(8):453–466
   ↩︎
5. 5) Wallace CJ, Milev R. The efficacy, safety, and tolerability of probiotics on depression: clinical results from an open-label pilot study. Front Psychiatry. 2021;12:618279
   ↩︎
6. 6) Sun MF, Shen YQ. Dysbiosis of gut microbiota and microbial metabolites in Parkinson’s Disease. Ageing Res Rev. 2018;45:53–61 ↩︎
7. 7) Clarke SF, Murphy EF, O’Sullivan O, et al. Exercise and associated dietary extremes impact on gut microbial diversity. Gut. 2014;63(12):1913–1920 ↩︎